Улуу айымньы үс суолтан турар, үс кэрэттэн турар: бастакыта – дириҥтэн дириҥ өй (сонун ис хоһоон), иккиһэ – олус истиҥ иһирэх иэйии, сүрэх-быар тыллара, үсүһэ – саха былыргы ойуулуур-дьүһүннүүр тылын баайа, дэгэтэ, дорҕоон тыл, санаа дьүөрэтэ, тыл муусуката саха кулгааҕар туохтааҕар да ордук кэрэтик, сайан киирэр.
Оннук ураты эйгэлээх, истиҥ-иһирэх тэрээһиҥҥэ сылдьан салгын кутум сылаанньыйан, буор кутум боччумуран, ийэ кутум иэйиинэн туолан кэллим. Улууспут сокуоннай саастарын ситэ илик оҕолорго аналлаах реабилитационнай киинин үлэһиттэрэ төрөөбүт тыл күнүгэр анаммыт «Ийэ тыл – өбүгэ бэлэҕэ» декада иһинэн «Сахам тыла барахсан» тэрээһини ыытта.
Чахчытын эттэххэ, бу тэрилтэҕэ бастакы сылдьыым. Киин уораҕайыгар үктэнэн киирээт сылаас эйгэ тыына кууһа түстэ, үлэһиттэр үөрэ көрсөн, сэһэргэһэн, тустаах ыытыллар тэрээһиммит саҕаланна. Саха ытык сиэринэн арчылыыр сиэр-туом оҥоһулунна уонна үтүө ыра санаалаах салама быаны ыалдьыттар ыйаатыбыт. Киин оҕолоро сонун дьону арылычы көрөн, оҕолуу сэҥээрбит,чоҕулуспут харахтара умсугутта. Киин ис тутула, оҥоһуута барыта оҕо болҕомтотун угуйар сырдык тыына билиннэ.
Бүгүҥҥү тэрээһинтэн саҥаны истээри, кутум-сүрүм чуумпура болҕойон иһийдэ. Бу кииҥҥэ баар оҕолор төрөөбүт тыл туһунан сахалыы хоһоону дорҕооноохтук ааҕан иһитиннэрдилэр, ону сэргэ үлэһиттэр, төрөппүттэр эмиэ хоһоон ааҕыытыгар кытыннылар. Истэргэ сүрдээх үчүгэй. Онтон салгыы тэрээһин иккис чааһыгар Светлана Бурцева–Суугунай Чараана суруйуутугар «Былыр – быйыл» дьүһүйүүнү киин үлэһиттэрэ толорон көрдөрдүлэр. Бу дьүһүйүүгэ чабырҕах, олоҥхо, таабырын, остуоруйа иһиттибит уонна өс хоһооннорунан, сомоҕо домох тылларынан кэпсэтиини оонньоон көрдөрдүлэр.
Былыр төрөөбүт тылбыт көйгөтүллүбэккэ, сириллибэккэ киэҥник, күндүтүк туттуллар эбит, онтон билигин саҥарар саҥаҕа туттуллубакка, күннээҕи кэпсэтиигэ иһиллибэккэ дьадайа буомуруутун ааптар сытыытык Тыл аатыттан иһитиннэрэр.
Бу тэрээһин уратытынан уйулҕа эчэйиилээх оҕо өйүн-санаатын төрөөбүт төрүт тылын күүһүнэн эмтииллэрин, оҕо чараас кутун тыл иччилээх эйгэтинэн ыраастыылларын көрдөрдүлэр. Оҕолору кэтээн көрдөххө, оҕо сорох түгэҥҥэ аралдьыйар, ардыгар болҕойон сүрдээҕин истэ олорор буолар. Оҕо тылы өйдөөбөтөр да иһиттэ, тыл оҕо кутугар уйаланан иитэ барда. Сахалыы хоһоон ааҕар оҕо көрөр хараҕа, истэр кулгааҕа барыта уһуктан тыл күүһэ сылааһынан илгийиэҕэ.
Бу дьоро тэрээһиҥҥэ кыттыбыт оҕолор махтал суруктары тутан үөрдүлэр, инникитин саха тылын иччилээх күүһүн билэ үөрүйэхтэннилэр. Онтон киин үлэһиттэрэ бу уустук үлэлэрин сыалын-соругун толороллоругар илгэлээх ийэ тыл көмөлөһүөҕүн, төрүт үгэс көмөтө улаханын өйдөөн сөпкө тайанан үлэлэрэ барыта онно тускулланарын көрдүм, иһиттим.
Улуу Ойуунускай убайбыт дэлэҕэ этиэ дуо, » …айар тыл уоттаннын, тыл илбиһэ төлөннөннүн…» диэн. Сахабыт тыла оннук күүстээҕин, иччилээҕин кини билэн турар.
Онон, улууһум күндү дьоно, тыл иччитин сүтэримиэххэйиҥ, кэлэтимиэххэйиҥ! Реабилитационнай киин үлэһиттэригэр бу сонун тэрээһин ыыппыттарыгар махтанабын, иитэр-уһуйар оҕолоргут тыл сылаас эйгэтигэр угуттанан харысхаллаах буоллуннар!
Бээрийэ кыыһа Хотойук Айгыына