Бу туһунан ыам ыйын 3 күнүгэр улуустааҕы үөрэх салалтатын тэрийиитинэн «Куттала суох оҕо саас» диэн ВКС нөҥүө оҕо буруйу кэһиитин сэрэтэр үлэни ыытар тэрилтэлэр кыттыылаах аһаҕас төрөппүт мунньаҕар эттилэр. Мунньах улуус бары оскуолаларын социальнай-психологическай сулууспатын педагогтарын, кылаас салайааччыларын, оскуола оҕолорун төрөппүттэрин хабан тэрилиннэ.
Үөрэх управлениетын иитэр үлэҕэ уонна эбии үөрэхтээһиҥҥэ отделын начальнига Ирина Сивцева «Улуус оскуолаларыгар иитэр үлэни тэрийии» диэн темаҕа иһитиннэрии оҥордо. Быйылгыттан 479 нүөмэрдээх Федеральнай сокуон киирэн, оҕо төрөппүт көҥүлэ суох общественнай үлэҕэ кыттар буолбута оҕону үлэнэн иитиигэ төһүү күүс буоларыгар эрэлин биллэрдэ. Ону тэҥэ, сайын устата улууска үгүс ахсааннаах сайыҥҥы үлэ, сынньалаҥ лааҕырдара, Мүрүтээҕи юннатскай станция, бэс ыйыттан үүнэр көлүөнэни үлэнэн, сынньалаҥынан хааччыйыыга үлэлэһиэхтэрэ. Үөрэнээччилэри патриотическай иитиигэ болҕомто ууруллан, быйыл сылга оскуола театрдара, музейдара, Россиятааҕы «Бастыҥнар хамсааһыннара» тэрилиннилэр.
Буруйу кэһиини сэрэтиигэ сокуоннай саастарын ситэ илик оҕолор учуоттарыгар турааччыларга, үөрэхтэрин ыарырҕатар, көтүтэр оҕолорго, оскуола, кылаас иһигэр оҕолор атааннаһыыларын (буллинг) сэрэтиигэ системалаах үлэ ыытылларын туһунан иһитиннэрдэ.
Ол эрээри буруйу кэһиинэн 2023 сылга 29 оҕо учуокка турбут буоллаҕына, 2024 сылга 34 оҕоҕо тэҥнэспит. Арыгыны иһии, табаҕы тардыы, психотропнай дьайыылаах веществолары сыттааһын, бобуулаах сайтарга телефон нөҥүө киирии курдук бэрээдэги кэһии түгэннэрэ тахса тураллара этилиннэ. Оскуолаҕа эбии дьарыга суох, төрөппүт өттүттэн хонтуруола суох оҕолор ордук куһаҕан дьаллыкка умньаналлара бэлиэтэнэр эбит. Уулуссаҕа түүҥҥү сырыы элбээбит. Дьиҥэр, үөрэнээччи сарсыарда 6.00 чаастан киэһэ 22.00 чааска диэри дьиэтигэр баар буолуохтаах. Сайыҥҥы өттүгэр 6.00 чаастан 23.00 чааска диэри дьиэтээҕи режим олохтоноро кэһиллиэ суохтаах. Төрөппүт эбээһинэһин ситэ толорбот 27 төрөппүт Ис дьыала улуустааҕы отделыгар анал учуокка ылыллыбыттар. Кинилэр РФ Дьиэ кэргэн кодексын 5.35 ыстатыйатынан административнай эппиэккэ тардылыннылар.
Оскуола үөрэнээччилэрэ уорууга кыттыһан, арыгы иһэн, техниканы көҥүлэ суох ыытыыга тубэһэллэрэ бэлиэтэнэрин туһунан Ис дьыала улуустааҕы отделын ПДН старшай инспектора Владилен Алексеев иһитиннэрдэ.
Оҕо 16 сааһыттан буруйу кэһэр түгэнигэр бэйэтин аатыгар административнай дьыала оҥоһулларын, уорар түгэннэригэр 14 саастарыттан эппиэттииллэрин туһунан биллэрдэ. Буруйу кэһэн Ис дьыала отделыгар учуокка ылыллыбыт оҕо алта ый устата кэтэбилгэ сылдьар. Уорууга кыттыспыт оҕолор хат уорууга кыттыылара бэлиэтэнэр эбит. Төрөппүттэр оҕолорун добровольнай опека быһыытынан эбэлэригэр, эһэлэригэр көрүүгэ биэрбиттэрин да иһин, оҕо буруйу оҥорор түгэнигэр сокуон иннигэр төрөппүттэр эппиэттииллэрин өйдүүллэрэ наада.
Оттон ГИБДД госинспектора Василий Мырсанов иһитиннэриитигэр киирдэххэ, оҕо 14 сааһыгар диэри массыына салонугар анал кириэһилэҕэ эбэтэр треугольникка олорон айанныахтаах эбит. Оскуола үөрэнээччилэрэ пешеход быһыытынан уулуссаҕа хаамыы быраабылатын тутуһарыгар, оскуолаттан дьиэтигэр диэри куттала суох сылдьар маршрутун оҥостон тутуһара, хараҥаҕа ыраахтан көстөр светоотражатели таҥаска, рюкзакка иилинэрэ, велосипеды тротуарга эрэ тэбиэхтээҕин, суолу туорууругар велосипедтан түһэн суолу анньан туоруохтааҕа, оҕо 18 сааһыгар диэри мотоцикл, массыынаны, тракторы ыытара булгуччу көҥүллэммэтин туһунан иһитиннэрдэ. Оҕо 16 сааһын туолан техниканы ыытар праваҕа анал үөрэххэ үөрэнэн свидетельство ылан баран, 18 сааһын туоллаҕына эрэ ыытар быраап ыларын туһунан биллэрдэ. Онон оҕоҕо мотоциклы атыылаһан биэрэр көҥүллэммэт.
Онуоха бу күннэргэ ватсапка тарҕаммыт иһитиннэрии туһунан төрөппүттэр тутатына быһа сибээһинэн ыйыттылар. Ол курдук «оҕо мотоцикл ыыта сылдьан тутуллар ыстарааба 30 тыһыынча уонна төрөппүт ыытар бырааба быһыллар» диэн дьиҥэ суох иһитиннэрии буолан таҕыста. Мотоцикл ыыта сылдьар оҕо төрөппүтүгэр 5 тыһыынча ыстараап, мотоцикл штрафстоянкаҕа турара ирдэнэр.
Мунньахха улуустааҕы үөрэх салаатын специалиһа Саина Портнягина оҕо сайыҥҥы сынньалаҥын тэрийии, улуустааҕы опека уонна попечительство отделын кылаабынай специалиһа Варвара Тимофеева, улуус киин балыыһатын оҕо поликлиникатын сэбиэдиссэйэ Розалия Аммосова, улуустааҕы социальнай-реабилитациялыыр киин соцпедагога Юлия Бурцева тустаах иһитиннэриилэрэ үгүс төрөппүт, учуутал болҕомтотун тарта.
Түмүккэ улуустааҕы үөрэх салаатын начальнигын солбуйааччы Иван Никонов оҕо инникитин туһугар оскуола- төрөппүт биир ситимнээх үлэлэрэ иитии боппуруостарыгар биир сомоҕо буолан, барытыгар бэрээдэк олохтонон, сокуону кэһии тахсыбатын туһугар ситимнээх үлэ ыытылларыгар баҕа санаатын тиэртэ.
Светлана Сивцева