Кини бу дойдуттан барбыта ыраатта, 30-тан тахса сыл буолбут эбит. Оччолорго баара-суоҕа 26 эрэ саастааҕа. Ол да буоллар, бу кылгас олоҕор элбэҕи да ситиһэн барбыта. Ааспыт үйэ 80-с сылларын ортолоруттан 90-с сылларын саҥаларыгар диэри оройуон спордун туонатыгар Владимир Копырин диэн аат сулус курдук күлүм гынан ааспыта. «Кини тугунан дьарыктамматаҕай?» диэхпин сөп. Ол туһунан кэпсиим.
Оҕо эрдэхпиттэн кинини Буобуска диэн ааттыы үөрэммиппинэн, бүгүн ол аатынан билиһиннэриим. Аймаҕым уонна биир дьиэҕэ илин-арҕаа ааннарга олорбут буоламмыт, бииргэ төрөөбүппүттэн итэҕэс санаабат этим. Онон буоллаҕа – спорка хардыытын ааҕа билэбин.
Буобуска оҕо эрдэҕиттэн спорка сыстаҕас этэ. Онно бастакы хардыыларын саахыматтан саҕалаабыта. Курбуһах интэринээт-оскуолатыгар уһун сылларга Власий Павлович Дегтярев диэн бэртээхэй киһи француз тылын учууталынан үлэлээбитэ. Буобусканы уонна убайын Сашаны саахымакка кини уһуйбута. Дьэ, онтон ыла оскуола хамаандата ханна эрэ күрэхтэһэ барар буолла да, Саша, Володя Копыриннар онно солбуллубат оонньооччулар этилэр уонна бастакы, иккис дуоскаҕа олороллоро. Буобуска оскуоланы бүтэрэн баран, спорт атын көрүҥнэригэр көһөн, саахыматтыырын тохтоппута. Ол эрээри, ону чиэстээхтик түмүктээбитэ. Оскуоланы бүтэрэригэр 1983 сыллаахха оройуон оскуолаларын хамаанданан күрэхтэһиитигэр кини бастакы дуоскаҕа оонньоон чөмпүйүөн үрдүк аатын ылбыта.
Ити курдук кини ылсыбыт көрүҥэр син биир туох эрэ ситиһиилээх буолар уратылааҕа. Баскетболга эмиэ оскуолаҕа үөрэнэр сылларыттан оонньуура. Биир кылааска үөрэнэр уолунаан Алеша Пестряковтыын, спорт тылынан эттэххэ, тандем быһыытынан олус табыллан оонньууллара. Оскуолаҕа күрэхтэһии буолар буолла да, кинилэр оонньуулларын көрөөрү ыга симсииттэн кыараҕас саала “ыыра” бараары гынара. Хомойуох иһин, бу тандем эмиэ оскуолатааҕы сылларынан бүппүтэ. Оскуоланы бүтэрээт, Алеша аармыйаҕа барбыта. Онтон Буобуска уочарата кэлбитэ. Аны кини ытык иэһин толорон кэлиитигэр, Алеша идэлээх үлэһит буолан, атын сиргэ үлэлии барбыта. Олох суола оннук буоллаҕа. Иккиэн бииргэ сылдьыбыттара буоллар, оройуон күрэхтэһиилэригэр хайаан да сураҕырыахтара этэ. Ол да буоллар, Буобуска баскетболга бэйэтин аатын син биир иһитиннэрбитэ, биллэрбитэ. Урут оройуон күрэхтэһиилэригэр бастаан сопхуоска сүүмэрдээһини ааһаллара. Ол курдук 1987 сыллаахха “Сардаҥа” сопхуос баскетболга күрэхтэһиитигэр “Бастыҥ техникатын иһин” диэн анал бирииһи туппута. Ити сылларга Тандаҕа дьоруой Лонгинов бирииһигэр баскетболга оройуоннааҕы күрэхтэһии ыытыллара. Оччолорго бу күрэхтэһии оройуон да чемпионатын баһыйар курдук үрдүк рейтиннээҕэ. Дьэ, ол күрэхтэһии 1991 сыллааҕы түһүлгэтигэр Буобуска турнир бастыҥ оонньооччутунан ааттаммыта.
Волейболга эмиэ араас күрэхтэһиилэргэ анал бириистэри ылаттаабыта. Кини бу көрүҥҥэ оччолорго биһиги диэки саҥа көстөн эрэр өрө ыстанан баран биэриини (силовая подача) биир бастакынан туттааччы быһыытынан биллибитэ.
Ити сылларга оройуоҥҥа футбол күүскэ тэнийбитэ. Хас бөһүөлэк аайы кэриэтэ оонньууллара. Курбуһахха да оонньообуппут. Онно быраатым биир бөһүөлэк иһинэн муҥурдаммакка, ыаллыы бэрт уустарыгар тиийэн оонньоһор буолбута. Оччолорго сыырдаахтар Россия тыатын сирин футболистарыгар үһүс миэстэни ылан, муҥутуур чыпчаалларыгар сылдьар кэмнэрэ этэ. Кинилэри кытта тэҥҥэ оонньоон, чахчы кыахтааҕын көрдөрбүтэ. Аны остуол тенниһигэр эмиэ сопхуос биир күүстээх оонньооччута буола үүммүтэ.
Быраатым мээчиккэ итинник дэгиттэрин Венгрия аатырбыт футболиһа Ференц Пушкашка ханыылыы көрөрүм. Пушкаш Венгрия уонна Испания сүүмэрдэммит хамаандаларыгар биир тэҥник күүскэ оонньообута. Биирдэ киниттэн «тус-туһунан хамаандаҕа хайдах итинник оонньуугун?” диэн ыйыппыттарыгар: “Мээчик төгүрүк, ханна да оннук”, – диэбитин хаһыакка аахпыттааҕым. Ол тэҥэ Буобуска волейболга, баскетболга, футболга, теннискэ биир тэҥник чаҕылхайдык оонньуура.
Буобуска аны хайыһардаан сыыйылыннарбыта. Сопхуос сүүмэрдэммит хамаандатыгар киирэн, оройуон күрэхтэһиилэригэр элбэхтик сүүрбүтэ. Хайыһыр кыһыҥҥы эрэ көрүҥ буоллаҕа. Ол иһин аны гиирэ анньыытыгар холонон, оройуон сайыҥҥы спартакиадатыгар кыттан турардаах.
Итинник спорт араас көрүҥнэригэр боруобаланан көрөн, аны от охсуутугар тиийбитэ. Ол курдук 1990 сыллаахха Дүпсүн нэһилиэгин Луку алааһыгар ыытыллыбыт оройуоннааҕы күүлэйгэ 30 саастарыгар диэри эдэр дьоҥҥо 0,50 га сири 3 чаас 39 мүнүүтэнэн охсон бүтэрэн кыахтаахтык бастаабыта. Онно иккис буолбут киһини 20 мүнүүтэнэн хаалларбыта.
Дьэ, итинник дэгиттэр уол этэ. Быстах оһолго түбэһэн олохтон туораабатаҕа буоллар, оройуон спордугар суолун-ииһин хайаан да хаалларыа эбитэ буолуо. Ол иһин кини аатын үйэтитэр туһуттан 1993 сыллаахха Владимир Копырин кэриэһигэр баскетболга улуустааҕы аһаҕас улуустааҕы күрэхтэһиини тэрийэн ыыппыппыт. Манна анаан Егор Егорович Аммосов-Чороон Уус ханна да суох ураты көстүүлээх чороон-кубогы чочуйан оҥорон биэрбитэ. Ону күрэхтэһии ыытыллыбыт үс сылын устатыгар барытыгар кыайан, Сыырдаах хамаандата үйэ-саас тухары бэйэтигэр хаалларбыта.
Онтон ыла балачча кэм ааста, тэрийэн ыыыппыттар олохпут суола ыйарынан араас сирдэргэ олохсуйан олоробут. Ол күрэхтэһии туһунан санаабыт улаҕатыгар үтүө өйдөбүл буолан сырыттаҕына, Буобуска сиэн балта Светлана Местникова күрэхтэһиини сөргүтүөххэ диэн этии киллэрэн, эмиэ сүпсүгүрэн эрэбит. Онон быйыл кулун тутар 22-23 күннэригэр Курбуһахха Владимир Копырин аатынан эр дьоҥҥо волейболга улуустааҕы күрэхтэһии ыытыллыаҕа. Онон Буобуска аата эмиэ сулус буолан күлүмүрдээн ааһыа.
Афанасий КОПЫРИН, суруналыыс