Үлэни өрө тутан үлүһүйбүт сэмэй үлэһит үтүөтэ дьон биһиги ортобутугар аҕыйаҕа суох. Биир оннук киһинэн бүгүн, эһиэхэ билиһиннэрэргэ соруммут киһибинэн Бороҕон төрүт олохтооҕо Юрий Егорович Кривогорницын буолар.
Өрүү да буоларын курдук, суруйуум дьоруойа оҥостубут киһим оҕо сааһыттан саҕалыахпын баҕарабын. Юрий Егорович 1945 сыл муус устар 17 күнүгэр Дьокуускайга төрөөбүтэ. Күүтүүлээх уол оҕо эдэр ыал Александра Романовна уонна Егор Егорович Кривогорницыннар бастакы оҕолоро. Ити сылларга эдэр дьон Александра уонна Егор Бороҕоҥҥо МТС-ка үлэлииллэрэ. Тыраахтарга үлэлии сылдьан оһолломмут Александраны куоракка ыыппыттара. Онно эмкэ сытар кэмигэр кэмэ кэлэн, бастакы оҕотун хата этэҥҥэ оҕоломмута. Ол эрээри уол иринньэх, доруобуйатынан аһаах буолбута. Үчүгэйдик саҥарбат, истибэт буола улааппыта. Дьоно оҕобут үөрэхтэн хаалбатын диэн Танда оскуолатыгар биэрбиттэрэ, доруобуйатынан оккураҥ оҕо нулевой дэнэр кылааска икки сыл үөрэммитэ.
Кривогорницыннар Тандаттан Бороҕоҥҥо көһөн киирбиттэрэ. Юрий Мүрү орто оскуолатыгар 5 кылааһы үөрэнэн бүтэрэн баран, салгыы киэһээҥҥи оскуолаҕа 7 кылааһы бүтэрбитэ. Ол кэнниттэн промкэмбинээккэ мас ууһун көмөлөһөөччүтүнэн үлэҕэ ылыллыбыта. Ол 1962 сыллаахха этэ. Эдэр уол үлэһитин бииргэ үлэлиир дьоно тута бэлиэтии көрбүттэрэ, улгум уолу ханна туох үлэ тахсарынан үлэҕэ аныыллара, мас ууһунан үлэлээн олоппостору, ыскааптары оҥорсоро, ол быыһыгар хачыгаардаан да ылара, пилорамаҕа да үлэлиирэ, мас тиэйиитигэр сылдьара. “Планета-3” матасыыкыл фондатын анаабыттара. Бастыҥ үлэһит коммунистическай үлэ удаарынньыга ааты ылбыта сыралаах, дьоһуннаах үлэни туоһулуур. Маны тэҥэ үрдүк көрдөрүүлээх үлэтин иһин үгүс бириэмийэни туппута. Биирдэ бириэмийэтинэн трикотаж куопта аҕалан үөрдүбүтүн кэргэнэ Мария Алексеевна умнубат. Юрий Егорович кэмбинээккэ бииргэ үлэлээбит, үлэ мындырыгар уһуйуллубут аҕа саастаах дьонун “оҕонньотторум” диэн махталынан ааттаталыыр: арыы уһаатын оҥорууга бииргэ үлэлээбит Дмитрий Протопоповы, олоҥхоһут Роман Алексеевы, Дмитрий Сокольниковы, Николай Костромины, Иннокентий Прудецкайы, о.д.а. 1975 сыллаахха уларыйыы буолбутугар үлэтиттэн тохтообута. Бэкээринэҕэ оһох оттооччунан үлэҕэ киирбитэ. Бу тэрилтэҕэ сэттэ сыл бэриниилээхтик үлэлээбитэ.
Промкомбинакка үлэлии сылдьан
Бэкээринэ кэлэктиибэ
Баһаарынай чаас үлэһиттэрин кытта
Салгыы 1983-1996 сс. баһаарынай чааска караул начаалынньыгынан 12 сыл үтүө суобастаахтык үлэлээбитэ. Күннэри-түүннэри эппиэтинэстээх үлэ караул начаалынньыгыттан улаханнык тутуллара. Испэт-аһаабат, дьөрү табаҕы да тардыбат буолан эдэр үлэһиттэргэ убаастанара, тылын ылыннарара. Успуорт күрэхтэһиилэриттэн туора турбата. Биир сыл Намҥа тиийэн үс бириистээх кэлбитэ. Рукав тардыытыгар, остуол тенниһигэр, идэни баһылааһын куоталаһыытыгар бастаабыта, 1996-2003 сс. нолуок инспекциятыгар суоппардаабыта, хачыгаардаабыта. 58 сааһыгар түөрт уон биир сыл үлэ ыстаастаах бочуоттаах сынньалаҥҥа тахсыбыта. Үлэтэ үгүс мэтээлинэн бэлиэтэммитэ. Сэбиэскэй баһаарынай чаас 100 сылынан, Саха сирин баһаарынай чааһын 200 уонна 205 сылларынан, Арассыыйа баһаарынай чааһын 360 сылынан, Саха сирэ Арассыыйа састаабыгар киирбитэ 385 сылынан, Саха сирин нолуок сулууспатын 25 сылынан анал үбүлүөйдээх мэтээллэр кини түөһүн киэргэтэллэр. Сынньалаҥҥа олорор үлэ бэтэрээнин үлэлээбит тэрилтэлэрэ умнубаттар, өрүүтүн ыҥыран тэрээһиннэригэр сырытыннаралларыттан аҕам саастаах киһи үөрэр.
Юрий Егорович тоҕус сааһыттан саанан бултуур буолбута. Бултаан өттүк тутуурдаах кэллэҕинэ, дьоно үөрэн сэгэс гына түһээхтииллэрэ. “Олоххо, үлэҕэ ураты көрүүлээх “оҕонньотторум” барахсаттар олохтон эр-биир туораан испиттэрэ, күн-дьыл төһө да аастар кинилэри күндүтүк саныыбын”, – диэн бииргэ бултаспыт аҕа саастаахтарын ахтар. Куска, андыга билигин да сылдьар, айылҕаҕа сылдьарын ордорор. Кэпсиир дьоруойум бииртэн-биир талаана киһини сөхтөрөр. Эдэр сылдьан хаартыскаҕа түһэриинэн дьарыктаммыта, сааһыран баран бальнай үҥкүүнэн үлүһүйэ сылдьыбыта. 2014 сыллаахха пааранан үҥкүүгэ улууска бастаабыта, өрөспүүбүлүкэҕэ пьедестал иккис үктэлигэр турбута. Өрөспүүбүлүкэтээҕи “Кыайыы вальса – 2015” куонкуруска 2-с истиэпэннээх дипломунан бэлиэтэммитэ.
Бу олоххо сөптөөх аҥаары булан олоруу дьол буоллаҕа. Юрий эдэр саас килбик, кэрэ тапталынан уоттуу умайбыт кэмнээҕэ. Марията күн курдук сандааран, уол сүрэҕин тута туппута. 1966 сыллаахха кыыс дьонугар сыбаайба тэрийбиттэрэ. Ол кэмтэн бииргэ иллээхтик олорон 2016 с. кыһыл көмүс сыбаайбаларын бэлиэтээбиттэрэ, биэс сылынан оҕолорун тэрийиилэринэн 55 сылларын дьоһуннук ылбыттара. Кэргэнниилэр 1981 с. хотон туттан сүүрбэ алта сыл устата сүөһү-ас тутан, сайынын күргүөмүнэн оттоон олорбуттара.
Улахан кыыс Сардаана Юрьевна мэдиссиинэ Киинигэр сиэстэрэлиир, 2 оҕолоох, сиэннэрдээх. Иккис кыыс Ньургустаана Юрьевна математик учуутал идэлээх, Ил Түмэҥҥэ үлэлиир, 4 оҕолоох, сиэннэрдээх. Үһүс кыыс Айта 20 эрэ саастааҕар суол быһылааныгар түбэһэн олохтон күрэммитэ. Александра Юрьевна ИП, биир уол оҕолоох. Юрий Юрьевич тутууга үлэлээбитэ, билигин чааһынай предприниматель, алта оҕолоох. Ыал кыра уола Егор Юрьевич үрдүк үөрэхтээх, “Саханефтегазсбыт” тэрилтэҕэ үлэлиир, түөрт оҕолоох. Күтүөттэр, кийииттэр талбыт курдук үлэһит дьон, оҕолор аныгы олох сиэринэн бары дьиэ-уот тэринэн олороллор, атахтарыгар бигэтик турбут дьон. Юрий Егорович олоҕор, үлэтигэр дьоһун өйөбүл буолар тапталлаах кэргэнигэр Мария Алексеевнаҕа улаханнык махтанар.
Сиргэ төрөөн, биэс оҕоттон соҕотох уол оҕо уһун олоҕу олорор дьылҕаламмытыгар, түөрт кыыс, икки уол оҕолонон, аҕа, эһэ, хос эһэ буолар дьолу биллэрбитигэр эдэр сааһын тапталыгар, кэрэ нарын сэбэрэтин күн бүгүҥҥэ диэри ыһыкта илик, үлэһит үтүөтэ күҥҥэ көрбүт доҕоругар, олоҕун аргыһыгар сүрэҕин сылааһын анаан сүгүрүйэр, «кини көрөн-истэн 80 сааспын бэлиэтээри олоробун» диэн сэмэйдик үөрэр. Билигин Кривогорницыннар элбэх сиэн, хос сиэн эбэтэ, эһэтэ буолан удьуору тэнитэн саһарҕалыын куустуһан сарсыҥҥы күҥҥэ эрэллээхтэр. Бу буоллаҕа, киһи сирдээҕи дьоло диэн.
Елена Сыроватская, уопсас. кэрэсп.