Арассыыйаҕа Дьиэ кэргэн, Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр Оҕо саас, Уус Алдан улууһугар Аҕа сылларынан ырыа-үҥкүү, кэрэ кэпсээн, истиҥ-иһирэх көрсүһүү үөрүүлээх киэһэтин тэрээһинэ Хоноҕорго «Түһүлгэ» сынньалаҥ киинигэр ыытылынна. Дьоро киэһэҕэ Уус Алдан улууһун, Найахы нэһилиэгин бочуоттаах олохтоохторо – «Лена» совхозка 1977-1983 сс. кылаабынай зоотехнигынан таһаарыылаахтык үлэлээбит 15 ырыа автора, мелодист, комсомол XVII сийиэһин делегата Федор Дмитриевич уонна Суотту орто оскуолатыгар алын кылаас учууталынан үтүө суобастаахтык үлэлээбит Светлана Егоровна Петровтар дьиэ кэргэн «Эдэр саас ахтылҕана» ураты тэрээһиҥҥэ үтүө-мааны ыалдьыт буоллулар. Кэрэхсэбиллээҕэ баар – Петровтар ыал буолан олорбуттара 50 сыла Дьиэ кэргэн сылыгар сөп түбэспитэ. Кинилэр икки оҕо тапталлаах ийэтэ, аҕата, эбэ, эһэ буолар дьолун билбит үтүөкэн дьон.
«Түһүлгэ» СК үлэһиттэрэ – сэбиэдиссэй, муниципальнай сулууспа туйгуна Екатерина Гоголева, уус-уран салайааччы, СӨ култууратын туйгуна Валентина Бубякина кэлбит ыалдьыттары арчылаан, сыт таһааран, эҕэрдэлээн тэрээһини арыйдылар. Кэрэ ахтыы киэһэтин СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, “Хотугу сулус” оҕо телерадиоакадемиятын төрүттээччи Татьяна Гоголева иилээн-саҕалаан ыытта. Эҕэрдэ тылы бастакынан Суотту нэһилиэгин баһылыгын солбуйааччы Сергей Ксенофонтов этэн туран, эҕэрдэ суругун, сэмэй бэлэҕин Светлана, Федор Петровтарга дохсун ытыс тыаһынан туттарда.
Петровтар дьиэ кэргэни кытта оччотооҕу кэмнэргэ бииргэ үлэлээбит, алтыспыт чугас дьоно, доҕотторо кэлэн ахтан-санаан, дьоро киэһэни киэргэттилэр. 1970-1980 сс. оччотооҕу Сэбиэт бэрэссэдээтэлэ, СӨ үтүөлээх учуутала, РФ профтехүөрэхтээһинин бочуоттаах үлэһитэ Михаил Абрамов салалтатынан олорор сиринэн үлэ күүстээхтик барара. Республикаҕа биир бастыҥ үлэлээҕинэн биллэр «Лена» совхоз дириэктэрэ СӨ норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, Бочуот Знага орден кавалера Степан Охлопков үөрэх-иитии, культура эйгэтин үлэтигэр болҕомтотун күүскэ уурара, бэйэтинэн көҕүлүүрэ, хас биирдии планеркатыгар тоһоҕолоон бэлиэтиирэ.
Ити кэмҥэ Суоттуга үрдүк үөрэхтээх культура үлэһитэ кийиит Татьяна Гоголева кэлэн кулууп үлэтигэр улахан сэргэхситиини таһаарбыта. Биллиилээх суруйааччылар айымньыларынан испэктээх бөҕө турбута. Онно Суотту орто оскуолатын учууталлара, «Лена» совхоз аппаратын талааннаах дьоно көхтөөхтүк кытталлара. Дьэ, бу кэмҥэ оскуола учуутала Светлана Егоровна Тимофей Сметанин «Лоокуут уонна Ньургуһун» драматыгар сүрүн Ньургуһун оруолун итэҕэтиилээхтик толорбутун суоттулар күн бүгүнүгэр диэри үчүгэйдик өйдүүллэр. Сүрүн Лоокуут оруолун оччотооҕу комском секретэрэ Степан Охлопков ситиһиилээхтик толорбута.
Хоноҕор кулуубугар 1986 сылтан дэгиттэр талааннаах спортсмен, баянист Данил Кычкин ананыаҕыттан кулууп иһинэн драмстудия тэриллэн, испэктээх туруоран, улууска нэһилиэктэр күрэхтэригэр инники күөҥҥэ сылдьаллара. Онно барытыгар Татьяна Гоголева сүбэ-ама, күүс-көмө буолара. Кини айымньылаах үлэтинэн уонна туруорсуутунан Суоттуга 1986 сыллаахха норуодунай тыйаатыр тэриллэн, нэһилиэк культурнай олоҕор улахан хамсааһын тахсыбыта, театр артыыстарын үгүс улахан ситиһиигэ кынаттаабыта. Кини кэнниттэн режиссердарынан И.П. Винокуров, В.С. Бубякина, И.И. Киренскэй, өр сылларга СӨ культуратын туйгуна Варвара Стрекаловская о.д.а. таһаарыылаахтык үлэлээбиттэрэ. Билигин В.П. Свинобоев аатынан народнай театр режиссерынан Е.В. Портнягина, уус-уран салайааччынан Н.Г. Федорова үлэлииллэр.
1980-с сс. ортолоругар Суотту орто оскуолатын учуутала, СӨ уонна РФ культуратын үтүөлээх үлэһитэ Раиса Кулаковская талааннаах поэт, бөдөҥ общественнай деятель С.С. Васильев-Борогонскай аатын үйэтитэн «Васильевскай ааҕыылары» төрүттээбитэ, сыл бастыҥ үөрэнээччитигэр поэт аатынан бириэмийэни олохтообута.
Дьэ, итинник күүрээннээх кэмнэргэ Федор Дмитриевич зоотехнигынан үлэлии сылдьан «Лена» совхоз туһунан ырыаны айан, суоттулар өргө диэри өрө тутан бары үөрүүгэ-көтүүгэ, ситиһиигэ гимн курдук ыллыы-туойа сылдьыбыппыт, билигин да дуоһуйа толоробут.
Бу киэһэ «Лена» совхоз парткомун сэкирэтээрэ, XX үйэ учуутала, СӨ үөрэҕириитин туйгуна, үлэ ветерана Гаврил Мигалкин, үрдүк категориялаах омук тылын учуутала, РФ иитиигэ-үөрэтиигэ бочуоттаах үлэһитэ Лена Ксенофонтова, РФ уопсай үөрэхтээһинин бочуоттаах үлэһитэ, СӨ үөрэҕириитин бочуоттаах ветерана, Суотту нэһилиэгин ветераннарын Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Екатерина Свинобоева, өр сылларга оҕо иитиитигэр олоҕун анаабыт, билигин да үлэлии сылдьар СӨ үөрэхтээһинин туйгуна, бочуоттаах ветерана Клавдия Алексеева, «Мичээр» СК дириэктэрэ Валентина Патрасова, «Лена» совхоз агронома, Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин IX, X ыҥырыытын депутата, нэһилиэк бочуоттаах олохтооҕо Светлана Черкашина, РФ норуотун үөрэҕириитин туйгуна, норуот маастара, үлэ ветерана Клавдия Абрамова, Суотту орто оскуолатын дириэктэрэ, СӨ үөрэҕин үтүөлээх үлэһитэ Ирина Петухова, СӨ үтүөлээх тренерэ, спорт маастара Семен Петухов, «Лена» совхозка бухгалтера, үлэ ветерана Ксения Заровняева уо.д.а. оччотооҕу кэми олус күндүтүк ахтан-санаан аастылар, эҕэрдэ ырыаларын толорон, бэлэх-туһах туттардылар.
Найахы нэһилиэгиттэн «Күбэйэ» түмсүү салайааччыта СӨ култууратын туйгуна Мария Лебёдкина, түмсүү кыттыылааҕа, нэһилиэк ветераннарын Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Светлана Петрова эҕэрдэ тылларын этэн, махтанан, өйдөбүнньүк суруктары, бэлэхтэри туттардылар. Федор Дмитриевич айбыт ырыаларын бэйэтэ толорон, кэлбит дьон ырыа доҕуһуолунан эдэр саастарын эргитэн үҥкүүлээтилэр, оччотооҕу ырыаларынан үҥкүүнү-битиини көҕүлүттэн туттулар.
Биэчэр кэмигэр Федор Петров комсомольскай үлэтин-хамнаһын туһунан видеосюжет көрдөрүлүннэ, тэрээһин ис хоһоонун ситэрэн биэрэр «Үлэ-үөрүү биһигэ Суотту дьоллоох да дойду» диэн «Лена» совхоз күргүөмнээх үлэтин-хамнаһын, үтүө салайааччыларын сырдатар улахан фотовыставканы, итиэннэ Светлана, Федор Петровтар 50 сыллаах олохторун көрдөрөр тус быыстапкаларын дьон-сэргэ кэрэхсээн көрдө.
Светланалаах Федор толорууларыгар вальсы, Надежда Алексеева «Дьиэрэҥкэйэ кэрэтиэн» үҥкүүтүн кэлбит дьон астына көрдүлэр. Дьоро киэһэҕэ «Ситим» үҥкүү бөлөҕө (сал. Е.Н. Гоголева), «Илгэ» фольклорнай ансаамбыл (сал. А.М. Максимова) кыттыыны ыллылар. Ветеран библиотекарь, СӨ культуратын туйгуна Фаина Ширяева Сергей Васильев «Барыта оҕолор иһин» хоһоонун ааҕан, Г.Г. Мигалкин ааспыт кэм ырыаларынан попурри толорон, автор, мелодист, кэрэ куоластаах Анастасия Степанова «Кыталыктар» ырыаны ыллаан дьон сэҥээриитин ылыахтарын ыллылар.
«Эдэр саас ахтылҕана» тэрээһиҥҥэ кэлбит ыалдьыт дьон толору астаах сандалы тула олорон ааспыты ахтыһан, оччотооҕу күүрээннээх үлэ кэмин санатыһан, ирэ-хоро сэһэргэһэн, ыллаан-туойан, үҥкүүлээн, астынан тарҕастылар. Бу истиҥ киэһэни тэрийбит, ыыппыт үтүө-мааны киһибитигэр Татьяна Афанасьевнаҕа, «Түһүлгэ» СК коллективыгар махталбытын тиэрдэбит, ыытар үлэҕит таһаарыылаах, үтүө түмүктээх буолуохтун, дьиэ кэргэҥҥитигэр дьолу-соргуну баҕарабыт.
Ф.Н. Ширяева, А.П. Осипова, культура, үлэ ветераннара,
И.А. Осипова, Хоноҕор олохтоох библиотекара