Киһи сааһыран истэҕин аайы күн сирин көрбүт дьиэтэ, биһигин ыйаабыт сирэ, оҕо сааһа ааспыт алааһа, оччолорго оонньообут-көрүлээбит доҕотторо, чугастык билэр дьоно ордук чугаһаан, ахтылҕан ыга кууһар эбит. Мин Баатаҕайбыттан, Халдьаайыбыттан тэйбитим ыраатта. Ахсыс кылааһы бүтэриэхпиттэн сылдьар ыалдьыт, хонор хоноһо буолбутум. Баара-суоҕа 50-ча км тэйиччи Тулунаҕа кийиит буолан олохсуйдарбын даҕаны, эдэр-сэнэх эрдэххэ дьиэ кэргэн,оҕо-уруу, үлэ-хамнас түбүгэр дойдубар баран хонон-өрөөн ааспытым ахсааннаах эбит. Ол гынан баран, сыл баһыгар-атаҕар хайаан да күүлэйдээн, дойдум салгынынан тыынан, аҕыйах ыалга сылдьан, итии үүттээх чэйдэрин иһэн, кэпсэтэн, сонуннарын үллэстэн кэлэр үгэстээхпин.
Бу күннэргэ эмиэ оннук түгэн тосхойбутун туһунан кылгастык кэпсиэхпин баҕардым.
Бу сырыыга ырааҕынан аймахпар, эт саастыы үөлээннээхпэр, кыра кылааска бииргэ үөрэммит дьүөгэбэр Татьяна Белолюбскаяҕа /Готовцеваҕа/ кылгастык ыалдьыттаатым. Таням үөрэ-көтө көрүстэ. Эмискэ, сэрэтиитэ суох тиийдэрбин даҕаны, итии чэйэ, эмис эттээх соккуойа, арыылаах алаадьыта, эт бэрэскитэ, о.д.а. аһы остуол хотойорунан тарда оҕуста.
Дьэ, биһиги утары көрсөн олорон кэпсээммитин-сэһэммитин, оҕо сааспыт көрүдьүөс түгэннэрин ахтыһан, мэктиэтигэр, эдэрбитигэр түстүбүт. Дьиктитэ диэн, ону Таням музей хоһо ситэрэн биэрдэ. «ССРС-ка төрөөбүттэр» диэн хоско оҕо сааспытын санатар бары барыта баар. Оскуолаҕа кэппит уол, кыыс көстүүмэ, пионер кэтэр формата, оччотооҕу сиэккэҕэ угуллубут «пионерскай костерга» илдьэ барар өйүөбүт, чылыгырыайка соммут, «эһэлэрбит» Ленин, Сталин мэтириэттэрэ, суруйбут чэрэниилэлээх мас уруучукабыт, арыый улаатан иһэн киэргэнэн тупсарыммыт одьукулуоммут, хормуоска, баян, пластинка истэр патефон, сарсыарда уһугуннарар будильник чаһы, о.д.а. үгүс оччотооҕу тэрил. Өссө билигин дэбигис көстүбэт үгүс кинигэ долбуур муҥунан дьаарыстаммыт. Дьэ, ити хоһу сирийэн көрөммүт оччотооҕу кэммит, умнуллубут араас түгэммит бу тиллэн кэллилэр.
Дьиҥэр, Таням оҕо эрдэҕинээҕи баҕа санаата – биллиилээх баянист буолуон баҕарар эбит. Онто табыллыбакка, хормуоскалары, баяннары балачча дьаныһан муспут быһыылаах. Ол гынан, ыанньыксыттыы сырыттаҕына тыа хаһаайыстыбатын техникумугар зоотехник идэтигэр үөрэххэ ыыппыттар. Онно ситиһиилээхтик үөрэнэ сырыттаҕына, төрөппүттэрэ утуу-субуу олохтон туорааннар, балтыларын, бырааттарын көрөөрү төннөн кэлбит. Тулаайах хаалбыт оҕолорун бүөбэйдэһэн, улаатыннаран, үөрэттэрэн дьон оҥортоон иһэн аны бэйэтэ ыал буолан, сэттэ оҕоҕо күн сирин көрдөрөн, улаатыннаран, билигин оҕолор, сиэннэр тулаларыгар олорон, дьэ бэйэтэ таптыыр, дуоһуйар, сынньанар дьарыгын булан, барытын тус-туһунан тиэмэлэринэн наардаабыт. Ыкса ыаллара, дьүөгэлэрэ анаан көрөр, уруккуну астына ахтан ааһар муннугу тэрийбитэ олус махталлаах дьыала эбит.
Бэйэм ырыанньык, ырыа уонна муусука тиэмэтигэр хомуйар, мунньар дьикти «ыарыылаах» буоламмын, Татьяна Петровна төһөлөөх сыранан мунньан, тиэмэлээн, дьаарыстаан маннык бэртээхэй муннугу оҥорбутун ис дьиҥин билэбин. Ити дьарыгынан улахан дуоһуйууну, уоскулаҥы ыларын эмиэ билэбин. Үөлээннээҕим Татьяна Петровна үгүс ыччаттаах, ийэ, эбэ, эдьиий буоларын дьиэтин эркинин тула төрүттэрин оҕолорун, аймахтарын, дьүөгэлэрин хаартыскалара киэргэппиттэрэ туоһулуур. Ыччатыгар төрүччүлэрин оҥотторон өрүү көрө, үөрэтэ сылдьалларыгар анаан ыйаан туруорара эмиэ сонун көстүү эбит, үгүскэ холобур буолуон сөп.
Түмүкпэр музей-хос өссө ситэн-тупсан, көрөөччүтэ элбээн иһэригэр баҕа санаабын этэбин.
Мариса Васильева-Күбэйэ. Тулуна