Бүгүн эһиэхэ, Уус Алдан улууһугар, Аҕа сыла биллэриллибитинэн, Уус Алдан улууһун, Өнөр нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, «Дүпсүн» сопхуоска хара үлэҕэ дьулуурдаах үлэтинэн чөмпүйүөн тыраахтарыыс аатын сүкпүт, “Гражданскай килбиэн” бэлиэлээх СӨ тыатын хаһаайыстыбатын туйгуна нэһилиэк дьонун-сэргэтин ытыктабылын ылбыт Аркадий Лукачевскай туһунан сырдатыам.
Кини аҕата Дмитрий Лукачевскай холкуос-сопхуос саҕана тутуу үлэтигэр дьоҕурдааҕынан сураҕырбыт киһи этэ. Бөһүөлэккэ кини илиитин күүһүнэн элбэх саҥа дьиэ тутуллубута, оһохчут үтүө аатын сүкпүтэ, олохтоохтор ытыктабылларын ылыан ылбыта. Ийэтэ Мария Колодезникова интэринээккэ поварынан үлэлээбитэ. Кини элэккэй, сымнаҕас майгылааҕа, түргэн туттунуулаах үлэһит бэрдэ, куруутун минньигэс астаах буолара, онно олорбут оҕолор билигин да күндүтүк ахталлар.
Лукачевскайдар биэс кыыс, биир уол оҕону төрөппүттэрэ. Аркадий 1963 сыллаахха олунньу 27 күнүгэр күн сирин көрбүтэ, оҕо сааһа Өнөр нэһилиэгэр ааспыта. Соҕотох уол оҕо буолан, эдьиийдэрэ маанылаан-таптаан көрбүттэрэ, ордук улахан эдьиийэ Нюта көрөн-истэн улаатыннарбыта. Аркадий уол 1978 сыллаахха Өнөр аҕыс кылаастаах оскуолатын бүтэрэн, Дүпсүн орто оскуолатын 1980 сыллаахха бүтэрээт, «Дүпсүн» сопхуоска үлэлии хаалбыта. Эдэр сааһыттан тимир көлө ыарахан үлэтигэр мискиллибитинэн барбыта. Оччотооҕу сэбиэскэй кэмҥэ сарсыарда 4-5 чаастан, эрдэттэн сопхуос үлэтэ күөстүү оргуйара. Тыраахтарыыс саамай тутаах киһинэн буолара, бэйэтин курдук үлэҕэ дьаныардаах үлэһит уолаттары кытта табаарыстаспыта. Ол курдук Дмитрий, Данил, Аркадий Ушницкайдары кытта бииргэ үлэлээбиттэрэ. Кыһыҥҥы күн аам-даам тымныытыгар фермаҕа кэбиһиилээх оту таһаллара, балбаах тиэйэллэрэ. Ол сылдьан тимир көлө алдьанара кэмнээх буолуо дуо? Аркадий уол хара үлэттэн толлон турбат сытыы-хотуу, түргэн-тарҕан туттунуулаах буолан, тыраахтарын өрөмүөннээн механик курдук туга алдьаммытын билэ охсон оҥорон, үлэлии барбыта эрэ баар буолара. Арааһа аҕатын удьуордаан, былааннаах үлэтин толоро охсоро, ол эрэ буолуо дуо, аны нэһилиэккэ оттук мас, тутуу маһын кэрдэн таһыыта кинитэ суох буолбата, мууһу кытта таһара. Сайын алаастан алааска көһө сылдьан от оттоон, итиигэ буһан-хатан эдэр сааһа биллибэккэ ааспыта.
Аркадий Дмитриевич олоҕун аргыһа Найахыттан төрүттээх Мариялыын 1986 сыллаахха ыал буолбуттара. Эдэр ыал дьиэ туттан, сүөһү ииттэн ил-эйэ дэмнээхтик олорбуттара номнуо 38 сыла буолбут. Ыһыллыы-тоҕуллуу кэмэ саҕаламмытыгар Аркадий толлон турбатаҕа. Нэһилиэгин дьонугар мас кэрдэн, оттук, тутуу маһын таһара. Бу уустук кэмҥэ олохторугар даҕаны барыта үчүгэй буолбатаҕа. Эмискэ этиҥ эппитинии, уоллара ууга былдьанан суорума суолланан, ыар сүтүктэммиттэрэ. Аркадий Дмитриевич аҕа баһылык быһыытынан кытаанах санаатын олох ыһыктыбатаҕа, дьиэ кэргэнин оҕолорун атахтарыгар туруораары күүһэ кыайарынан үлэлээбитэ. Онтон бэйэни салайыныы кэмэ кэлбитигэр Мариялыын хотоннорун кэҥэтэн, сүөһүлэрин элбэтэн 2004 сыллаахха тыа хаһаайыстыбатыгар чааһынай ИП тэринэн, сайынын үүт туттаран дохуоттанан үлэлээбитинэн барбыттара. Мария Пантелеймоновна ыарахан үлэҕэ көхтөөх үлэһит буолан, бэйэ-бэйэлэрин ситэрсэн биэрэр айылҕалаахтар. Иллээх дьиэ кэргэн түөрт оҕо, аҕыс сиэн үөрүүтүн билэллэр. Оҕолор бары үрдүк үөрэхтээх үлэһиттэр. Улаханнара Эльвира, Иван Лыткиннар биэс оҕолоохтор, иккиэн үрдүк үөрэхтээх юристар. Анна экономист, Егор тутуу инженера, Афанасьевтар икки оҕолоохтор. Дмитрий Лукачевскай юрист идэлээх, Мария Лукачевская медик, биир оҕолоох. Билигин тыа хаһаайыстыбатыгар чааһынай тэрилтэлэрэ кыаҕын ылан, дьиэ кэргэн оҕолоро да кэлэн күүс-көмө буолаллар. Сыл аайы улуустааҕы тыа хаһаайыстыбатын дьаарбаҥкатыгар ситиһии өрөгөйүн билэллэр. Нэһилиэккэ 2021 сылга «Сыл бастыҥ урбаанньыта » уонна 2022 сылга «Тыа хаһаайыстыбатын бастыҥ үлэһитэ» үрдүк ааттара Мария Лукачевскаяҕа туттарыллыбыта. Былырыын «Идэһэ» дьаарбаҥкаҕа 1-кы степеннээх диплом, «Тыа хаһаайыстыбатыгар үчүгэй көрдөрүүтүн иһин” грамота туттарыллыбыта.
Аркадий Лукачевскай нэһилиэк олоҕор куруук күүс-көмө буолар, суол оҥоһуутугар бэйэтин күүһүнэн күһүн, саас айан суолун астаран кэҥэтэн оҥорор. Суол алдьаннаҕына: «Аркадийбыт хаһан суолу астарар», – дэһэбит. Айан суола оҥоһуллубут буоллаҕына, «Аркадий астарбыт», – диэн үөрэбит, махтанабыт. «Үлэһит киһиттэн үлэ арахсыбат» диэн өбүгэлэрбит мээнэҕэ эппэтэхтэрэ, маннык үлэһит дьон баар буолан нэһилиэкпит сайдар буоллаҕа.
Варвара Парникова–Үүйэ, уопсас. кэрэсп.