Кинигэ маҕаһыыныгар турдахпына эдэркээн ийэ киирэн Саҥа дьыл өрөбүллэригэр кырачаан оҕотугар остуоруйалары кэпсиэн баҕаран үчүгэй сахалыы остуоруйалаах кинигэ көрдөөтө. Син хаһы эмэ арыйан көрүтэлээтэ да, сэҥээрбэтэ, санаата тохтообото.
Хайдах да буолбуппут иһин, бу сиргэ баҕа санаабыт, сырдык ырабыт барыбыт киэнэ биир – оҕолорбут үтүө дьон буола улааттыннар диэн. Оҕо сиэрэ-майгыта, хайдах киһи буолара биэс сааһыгар диэри оҥкула чопчу ууруллар диэн билэбит. Оҕону бу чөмчүүк, чараас, барыны бары саамай иҥэринэр сааһыгар тулалыыр эйгэҕэ, олоххо тапталы үөскэтэн таһаарар төрөөбүт тылынан суруллубут айымнньынан иитии сүҥкэн суолталааҕын туһунан иһиттибит ини, истибэтибит ини?! Оттон оҕо бу сааһыгар остуоруйаны, кэпсээни интэриэһиргиир. Билигин оннук үчүгэйкээн айымньы баар дуо, аптаах-алыптаах остуоруйа, кэрэкэ кэпсээн кинигэтэ?
Бу ыйытыыбын РСФСР үөрэҕириитин туйгуна, СӨ учууталларын Учуутала, РФ уопсай үөрэхтээһин бочуоттаах үлэһитэ, суруналыыс, 42-с сылын Мындаабатааҕы “Кэнчээри” оҕо саадыгар иитээччинэн үлэлии сылдьар Клавдия Ивановна Васильеваттан ыйыттым. Кини – кырачааннарга аналлаах айымньылары суруйар, 14 кинигэ автора. Ол эрээри, биир дойдулаахпыт кинигэлэрин атыыга көрбөккүн, итии бэрэски курдук атыыланан бүппүтэ эрэ баар буолар.
Клавдия Ивановна маннык эттэ:
– Суох, оҕоҕо аналлаах кинигэ суоҕун кэриэтэ. Суорун Омоллоон, Амма Аччыгыйа кэннилэриттэн оччугуй саастаах оҕолорго айымньы кырыымчык. Кыра оҕоҕо анаан суруйар киһи суох. Оруобуна бу ахсынньы 21-с күнүгэр саамай өйдүүр уонна өйүүр киһибинээн – Ил Түмэн Үөрэхтээһиҥҥэ сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Антонина Афанасьевна Григорьевалыын СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Анатолий Аскалонович Семеновка киирэ сырыттым.
Ол киирэн оҕо иитиитигэр үгүс боппуруоһу туруорустум. Оҕолорго кинигэ оҥорбутум 30 сыл буолбут, хайа да өттүттэн өйөбүлэ, көмөтө суох, бэйэм күүспүнэн. Улахан суруйааччылар бириэмийэ, грант ылаллар. Онон мин эмиэ, оҕо суруйааччыта буоларым быһыытынан, грант туруорустум.
Улууспар кыра оҕолорго анаан, остуоруйа, кэпсээн суруйар дьоҥҥо куонкурус тэрийбитим 10 сыл буолла. Уонча сыллааҕыта өрөспүүбүлүкэҕэ куонкурус биллэрбиппэр, 200-тэн тахса айымньы киирбитэ.
Онон оҕолорго аналлаах остуоруйа, кэпсээн суруйуутугар улахан граннаах куонкурсу көҕүлээҥ диэтим. Онуоха Анатолий Аскалонович эһиил инновация министиэристибэтин нөҥүө кыаллыан сөбүн эттэ.
Аны өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн иитээччилэр хамнастара кыра, онон үрдэтэри туруорустум, онуоха «хамнаһы үөрэтэн көрүөм, алын сүһүөх учууталын хамнаһын кытта тэҥниэх тустаахпыт» диэтэ. Нууччалыы кинигэтэ суох буоламмын, Россиятааҕы куонкурустарга киллэрбэттэр. Онон “Лесные сказки” кинигэбин 300 тыһыынчаны успуонсардаан таһааттар диэтим, онуоха “Үүнэр көлүөнэ фондатын” нөҥүө бу кыаллыан сөбүн эттэ.
Үөрэхтээһин министиэристибэтин үлэтин үнтү кириитикэлээтим. Отчуот хомуйар уонна мунньахтыыр тэрилтэҕэ кубулуйда. Үчүгэй ааҕар кинигэ, үөрэнэр учуобунньук суохҕун ыйдым. Үөрэх хаачыстыбата намтыы турар. Былырыын бу боппуруостары көтөҕөн РФ Государственнай Думатын Үөрэхтээһиҥҥэ сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлигэр Ольга Казаковаҕа суруйбутум. Кыра оҕону иитиигэ Арассыыйаттан саҕалаан сыыһа-халты сокуоннар тахсан үлэлии тураллар диэн. Ол иһин оҕо-аймах сиэрэ-майгыта алдьанна, үөрэхтээһин таһыма түһэ турар. Үрдүк трибунаттан уруй-айхал этэллэр, дьыала өттүгэр тутах. Бу кыһалҕалары хайдах туоратабыт? Ону төрдүттэн үлэлиир систиэмэни уларытан билигин кыһаллыахха наада.
Аны туран, урут 10 сылы быһа “Саха сирэ” хаһыакка “Саха ыала” диэн балаһаҕа анал кэрэспэдьиэннэбитим. Оҕону научнай уонна бэйэм уопупуттан иитиигэ эдэр төрөппүттэргэ сүбэ-ама суруйар этим. Оҕо иитиитигэр кыһалҕалары сырдаппытым иһин икки сыл субуруччу өрөспүүбүлүкэ суруналыыстарын бириэмийэтигэр лауреат буолбутум.
Маннык суолталаах балаһаны сөхсүтээри, сөргүтэри туруорустум. “Саха” НКИХ ханаалыгар эмиэ оҕо иитиитигэр туһулаан тиһиктээх анал биэрии тахсарыгар баҕа санаабын эттим.
Чэ, мантан барыта да буолбатар, аҥаара да туоллаҕына, оҕону кыра сааһыттан иитэн-такайан таһаарыыга улахан оруолу оонньуоҕа. Үүнэр сыл өрөспүүбүлүкэҕэ Оҕо саас сылынан биллэрилиннэ. Онон кэлэр сылтан туох баар болҕомтобутун, өйбүтүн-санаабытын саамай иитиллэр-такайыллар кэмнэригэр сылдьар оскуола иннинээҕи саастаах оҕолорго ууруохха диэн ыҥырабын.
Олохпут тупсар, сайдар суола маннык туохтан да чаҕыйбакка, ыллыктаах санааларын сайа этэр дьонтон саҕыллар эбээт! Оттон, бу кэпсэтиибит сарсыныгар Клавдия Ивановна үөрүүлээх сонуну иһитиннэрдэ. СӨ Бырабыытыалыстыбаттан оҕо айымньытыгар 500 тыһыынча суумалаах грант көрүллэригэр уонна “Лесные сказки” кинигэ күн сирин көрөрүгэр уураах кэлбит.
Мария Аргунова