Өрөспүүбүлүкэҕэ Олоҥхо күннэрэ аһыллыытыгар Ил Дархан А.С. Николаев саха норуотун бастыҥ олоҥхо, оһуохай тылын этээччилэргэ, тимир уустарыгар, норуот маастардарыгар – барыта 27 киһиэхэ биир сыллаах бэйэтин анал истипиэндийэтин туттарда. Кинилэр ортолоругар биһиги биир дойдулаахпыт, норуот маастара, иистэнньэҥ Варвара Тихоновна Васильева эмиэ Ил Дархан анал истипиэндийэтин тутар чиэскэ тигистэ.
Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун маастара, «Арчы» туосчуттар түмсүүлэрин салайааччыта, Бээрийэ нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, Саха Өрөспүүбүлүкэтин үөрэҕириитин туйгуна, норуот эмчитэ Варвара Тихоновна Васильева 1940 сыллаахха ахсынньы 26 кунугэр Уус Алдан улууһун Бээрийэ нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Аҕата Тихон Павлович 1944 с. Аҕа дойду сэриитигэр өлбүтэ. Варвара кыратыттан тулаайах хаалан, оччотооҕу сэрии оҕолорун дьылҕатынан төһө да эрэйи, кыһалҕаны көрүстэр, үтүөҕэ тардыһыы сырдык күүһүнэн үрдүк үөрэҕи ситиһиилээхтик бүтэрэн учууталлаабыта.
Билиҥҥи кэмҥэ туоһунан дьарыгырар төрүт кистэлэҥнэри билэр иистэнньэҥ аҕыйах. Түмсүү чилиэннэрэ улуустааҕы, өрөспүүбүлүкэтээҕи көрүүлэргэ, куонкурустарга, бэстибээллэргэ, быыстапкаларга кытталлар уонна кыайаллар. Маастардар үлэлэрэ «Симэх» галереяҕа, «Арчы» дьиэтигэр, устуоруйа улуустааҕы түмэлигэр, Сеул уонна Париж куораттарга Өрөспүүбүлүкэ Күннэрин быыстапкатыгар (2011), Улан-Удэ куоракка Эрденскэй оонньуулар быыстапкаларыгар (2012), Санкт-Петербург, Казань куораттарга Россиятааҕы быыстапкаҕа, Аҕа дойду Улуу сэриитигэр Кыайыы 60 сылыгар аналлаах норуот айымньытын Москватааҕы бэстибээлигэр (2005), Канадаҕа уонна АХШ-гар Саха Өрөспүүбүлүкэтин күннэрин быыстапкатыгар (2008), Саха сирин урбаанньыттарын сийиэһигэр (2005), «Салют, Победа!» бэстибээлгэ уонна «Живая нить времен» норуоттар икки ардыларынааҕы бэстибээлигэр үгүстүк көрдөрүллүбүттэрэ.
2011 сыллаахха Варвара Тихоновна Миирнэй куоракка «Солнечное тепло российской бересты» Бүтүн Россиятааҕы куонкуруска кыттыыны ылбыта. 2012 сылга иистэнньэҥ үлэтэ ЮНЕСКО-ҕа Саха Өрөспүүбүлүкэтин күннэригэр кыттыбыта. Варвара Тихоновна Москва куоракка буолбут Саха сирэ Россия Судаарыстыбатыгар киирбитэ 380 сылыгар анаммыт «Саха Экспо» быыстапкаҕа кыттыыны ылбыта. 2017 сыллаахха «Солнечное тепло бересты» куонкуруска Олоҥхо өрөспүүбүлүкэтээҕи XI ыһыаҕар Гран-При ылары ситиспитэ.
Бүгүн Варвара Тихоновна салалтатынан эдэр иистэнньэҥнэргэ олус туһалаах маастар-кылаастар, бэсиэдэлэр, лиэксийэлэр ыытыллаллар. Кини бэйэтин эрэ улууһугар буолбакка, атын улуустар маастардарыгар эмиэ көмөлөһөр. Ол курдук, маастар-кылаастары ыытыыга, сайыҥҥы лааҕырдары тэрийиигэ, матырыйаалы хомуйууга, устудьуоннары үөрэтиигэ быыстала суох үлэни ыытар. Холобур: Бээрийэ (2007), Нөмүгү (2008) нэһилиэктэригэр, «Симэх» галереяҕа, Покровскай куоракка, Арбын (2009), Бороҕон, Покровскай, Ытык Күөл, Чурапчы, Майа (2010) нэһилиэктэригэр.
2004 сыллаахха Бээрийэтээҕи орто оскуола иһинэн «Туосчут» сайыҥҥы лааҕыры тэрийбитэ. Манна улуустан уонна өрөспүүбүлүкэ араас муннуктарыттан кэлбит оҕолор сайын аайы өбүгэлэрин суруллубатах кистэлэҥнэрин арыйыыга, оһуорун-бичигин үөрэтиигэ, итэҕэлигэр, сиэригэр-туомугар уһуйуллан, айылҕаҕа харыстабыллаах сыһыаҥҥа үөрэнэллэр. Маны таһынан, билиҥҥи кэм сиэринэн математикаҕа, спортка, хаартыскаҕа уонна видеоҕа устууга дьарыктары ыыталлар.
Варвара Тихоновна бэйэтин сүрүн наҕараадатынан «Арчы» түмсүү ситиһиилэрин ааҕар. Ол курдук, «Арчы» түмсүү чилиэннэрэ Васильева Евдокия Васильевна, Васильева Зинаида Александровна, Колесова Александра Афанасьевна, Арсентьева Розалия Ивановна «СӨ народнай маастара» ааты, онтон Васильева Зинаида Егоровна, Арсентьева Марианна Терентьевна, Васильева Екатерина Николаевна, Семенова Елизавета Егоровна, Васильева Парасковья Николаевна, Томская Ольга Прокопьевна «СӨ уус-уран промыселларын народнай маастара» ааты ылбыттара.
2008 сыллаахха салайааччы Варвара Тихоновнаҕа «СӨ народнай маастара» уонна «Маастар – маастардар учууталлара» ааттар иҥэриллибиттэрэ. 2009 сыллаахха «Арчы» түмсүү улууска «Бастыҥ уопсастыбаннай тэрилтэ» номинацияҕа тиксибитэ.
Варвара Тихоновна төрөөбүт норуотун сиэрин-туомун, мындырын, оһуорун киэҥ эйгэҕэ иһитиннэрбит, ыччаттары уһуйбут, утум салҕаныытыгар олук уурбут улахан үтүөлээх киһи буолар.
Норуот маастара Варвара Тихоновна Васильева үлэтин сүдү чыпчаала – Моҕол ураһаны тигии. Борис Неустроевы – Мандар Ууһу кытта норуот маастара Варвара Тихоновна иистэнньэҥнэри иилээн-саҕалаан, салайан тиктэрбит хас да сыллаах үлэтин сүдү түмүгэ буолар.
Олонхо декадатын үөрүүлээхтик аһыы кэмигэр Олоҥхо национальнай кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков норуот дьиҥ билинэр маастардарын барыларын истиҥник эҕэрдэлээтэ, айар үлэлэригэр үрдүк ситиһиилэри баҕарда.
Сергей Васильев