«Россия ийэлэрэ» Бүтүн Россиятааҕы ообщественнай хамсааһын Саха сирин регионнааҕы салаата 2019 сылга Аҕа дойду Улуу сэриитигэр Кыайыы 75 сылын көрсө «Ийэлэр өлбөт үйэлээх хорсун быһыылара» бырайыагынан грант ылан, ирдиир-чинчийэр үлэни тэрийэн саҕалаабыта.
Бу бырайыак сүрүн соруга – Ийэ дойдуларын көмүскээри сэрии хонуутугар охтубут буойуннар ийэлэрин үйэтитии, ыччаты көрдүүр-ирдиир үлэҕэ кытыннарыы.
Бэҕэһээ, олунньу 14 күнүгэр, «Ийэлэр өлбөт үйэлээх хорсун быһыылара» бырайыакка үлуустар туох көрдүүр-ирдиир үлэлэри ыытан олороллорун билсэр мунньах буолла. Онно Нам, Чурапчы, Уус Алдан улуустара бу хайысхаҕа ыытар үлэлэрин отчуоттаатылар, улууспутугар ыытыллар сүрүн үлэлэри Розалия Колодезникова билиһиннэрдэ.
Бэлиэтиир буоллахха, ааспыт 2024 сыл ыам ыйыгар улуус баһылыгын 1-кы солбуйааччы Илья Артамонов улууска «Ийэлэр өлбөт үйэлээх хорсун быһыылара» ирдиир-чинчийэр экспедицияны саҕалыыр туһунан дьаһала тахсыбыта, оттон ирдиир-чинчиэй иннинэ ол инниттэн, кулун тутартан саҕаламмыта.
– «Ийэлэр өлбөт үйэлээх хорсун быһыылара» бырайыакка кыттыһан биһиги сүрүн «Өлбөт үйэлээх полк» саайпыт иһинэн сэриигэ оҕолорун атаарбыт ийэлэргэ анаан матырыйаалы хомуйуу үлэтин «Россия ийэлэрэ» хамсааһын Уус Алданнааҕы салаатын өр кэмҥэ салайбыт, билигин кураторбыт Марианна Федотова сүбэтинэн 2024 сылтан саҕалаабыппыт. Сайтпытыгар «Кыайыыны уһансыбыт ытык ийэлэр» диэн кинигэттэн хастыы да уолаттарын атаарбыт 19 ийэни киллэрбиппит. Холобурдаан эттэххэ, Өспөх нэһилиэгиттэн Дмитрий Семенович уонна Матрена Семеновна Румянцевтар 7 ини-бии уолларын сэриигэ атаарбыттара. Олортон түөрт уол сэрии толоонуттан төннүбэтэхтэрэ.
Ирдиир-чинчийэр үлэни Варвара Окоемова салалтатынан тэрийэн үлэлээн саҕалаабыппыт. Бу үлэҕэ улууспут бары нэһилиэктэрин библиотекардара ылсан, балачча үлэни ыыта сылдьаллар. Билиҥҥи туругунан. 827 ийэ дааннайдара көһүннэ. Биллэн турар, кэм-кэрдии ааһан истэҕин аайы матырыйаал көстүүтэ уустугуран иһэр. Үгүстэр хаартыскалара суохтар.
Матырыйааллар нэһилиэктэр музейдарыттан, биирдиилээн дьонтон, нэһилиэккэ тахсыбыт кинигэлэртэн, оҥоһуллубут үйэтитии стелалаларыттан, өйдөбүнньүк бэлиэлэртэн ылылыннылар.
Быйыл Кыайыы 80 сыллаах үбүлүөйүн көрсө улууска ыытыллар нэһилиэктэр икки ардыларынааҕы культура фестивалын көрүү-күрэскэ «Ийэлэр өлбөт үйэлээх хорсун быһыылара” диэн быыстапканы критерий быһыытынан киллэттэрдибит. Онон бу дьаһал бырайыакка матырыйаал булуутугар төһүү күүс буолуо диэн эрэнэбит.
Түгэнинэн туһанан, бу кэлэр көлүөнэ ыччаты патриотическай иитиигэ туһуламмыт Аҕа көлүөнэ дьоммутун үйэтитии бырайыактарга бэйэлэрин туох баар кыахтарын биэрэн туран үлэлэспит уонна үлэлэһэ сылдьар биир идэлээхтэрбитигэр нэһилиэк библиотекардарыгар, кыраайы үөрэтээччилэргэ махталбытын тиэрдэбит, – диэн Розалия Константиновна ааҕааччыларбытыгар билиһиннэрдэ.