Быйыл олунньу 19 күнүгэр «Сахатранснефтегаз» холбоһук генеральнай директора Алексей Колодезников Ил Түмэн бастакы вице-спикеригэр Александр Жирковка «Майа – Төҥүлү – Бороҕон» магистральнай гаас ситимин тутуу түмүктүүр түһүмэҕин былаана федеральнай экспертизаны ааспытын туһунан анал сибидиэтэлистибэни туттарбыта. «Сахатранснефтегаз» холбоһук кэнники 20 сыл устата Саха сирин нэһилиэнньэлээх пууннарын гаас оттугунан хааччыйар тутуулары ыытар сүрүн тэрилтэ. Илин эҥэр улуустарга магистральнай ситимнэри эмиэ бу тэрилтэ тутар.
Докумуону туттарарыгар «Сахатранснефтегаз» салайааччыта илин эҥээр улуустарын гаас оттугунан хааччыйыыга А.Н. Жирков кылаатын анаан бэлиэтээбитэ. Ол курдук, өссө 2000 сыллаахха Саха сирин илин эҥэр улуустарыгар ититии саҥа тиһигин тэрийэр, ол инниттэн Өлүөнэ өрүс нөҥүө гаас турбатын бырахтарар үлэни тэрийиигэ А.Н. Жирков салайааччылаах илин эҥэр депутаттарын бөлөҕө тэриллибитэ.
2001 сыл олунньу 27 күнүгэр Ил Түмэн депутаттара Р.А. Бурнашов, А.Н. Жирков көҕүлээһиннэринэн илин эҥэр улуустарын саҥа оттукка киллэрии туһунан правительство кыттыылаах улахан сүбэ мунньах тэриллибитэ. Мунньахха элбэх мөккүөр, утарсыы кэнниттэн илин эҥээргэ ититии бары көрүҥнэриттэн гаас оттукка көһүү ордук көдьүүстээҕин, ол туһуттан гаас турбатын Өлүөнэ нөҥүө таһаарыллыахтааҕын туһунан быһаарыы ылыныллыбыта. Бу этиини өрөспүүбүлүкэ президенэ М.Е. Николаев өйөөбүтэ уонна 2001 сыл ахсынньы 1 күнүгэр илин эҥэргэ гаас турбатын таһаарар үлэлэри саҕалыыр туһунан дьаһал таһаарбыта. Газ турбата 2003 с. өрүс нөҥүө тахсан Мэҥэ Хаҥалас Павловскай сэлиэнньэтин сиригэр күөх төлөн умайбыта. Илин эҥэр улуустарын гаас оттугунан хааччыйыы итинник саҕаламмыта. 2012 сыл күһүнүгэр гаас ситимэ Төҥүлүгэ кэлбитэ.
Гаас ситимин тардар тэрилтэлэр икки ардыларыгар мөккүөр, устунан хардарыта сууттаһыы, бэдэрээтчиги уларытыы түмүгэр Төҥүлү, Тумул, Тарат сэлиэнньэлэрин гаас оттукка киллэрии уонча сылга тардыллыбыта.
Бу хайысхаҕа үлэни хат сөргүтэр туһунан А.Н. Жирков Ил Дархан А.С. Николаевка 2021 с. туруорбута. 2022 с. Ил Дархан дьаһалынан «Майа – Төҥүлү – Бороҕон» бырайыагын сөргүтэр үлэ хаттаан саҕаламмыта. Ол үлэ түмүктэнэн, судаарыстыбаннай экспертизаны ааста.
«Бу үчүгэй сонун, – диэтэ Александр Жирков. – Ол гынан баран кэккэ биллэр мэһэйдэртэн илин эҥэри гаас оттугунан хааччыйыы Төҥүлү – Бороҕон диэки өттө лаппа бытааран, хаалан иһэр. Билигин бырайыак бигэргэннэ эрээри, тутууга ирдэнэр харчы булулла илик. Ол харчы булуллан бюджекка киирдэҕинэ эрэ үлэ саҕаланыаҕа».
Маны таһынан Александр Николаевич гаас ситимэ ыраах, кырыы нэһилиэктэргэ барыларыгар кэриэтэ билигин кыайан тиийиэ суоҕа диэн бэлиэтээтэ. Ол иһин билигин Ил Түмэҥҥэ эмиэ депутаттар иккис бөлөхтөрүн тэрийэн гаас магистрала тиийбэт сиригэр баар түөлбэлэри, ыаллары ититиинэн хааччыйыыны өрөспүүбүлүкэ программатыгар киллэрэр үлэ саҕаланна.
С. Софронов