Бээрийэ нэһилиэгэр ынах сүөһүгэ күһүҥҥү ветеринарнай сэрэтэр үлэлэр уонна кыстыкка киирбит сүөһүнү ааҕыы бу күннэргэ түмүктэннэ. Быйыл төрөөһүн элбэх буолан, сүөһү ахсаана былырыыҥҥытааҕар 12 төбөнөн эбиллибитэ билиннэ. Сүөһү уопсай туруга этэҥҥэ, от лаппа тиийэр, ветеринарнай лабораторияҕа атырдьах ыйыгар оту чинчиттэрии түмүгүнэн от хаачыстыбата куһаҕана суоҕа.
Билигин аны сылгыны маассабай киллэрии, убаһа араарыыта, ветеринарнай сэрэтэр үлэлэр салҕаналлар. Быйыл ветеринарнай департамент биһиги улууспутугар 3 000 тахса доза сылгы сальмонеллезнай кээһиитин (аборт) утары быһыыны разнарядка быһыытынан босхо биэрбитэ. Биһиги нэһилиэккэ 100 доза кэлбитэ. Бу вакцина көҥүл атыыга биир дозатын сыаната 380 солк. курдук.
Биэ сальмонеллезнай кээһиитэ диэн тугуй? Бу сылгы сыстыганнаах ыарыыта. Ыарыыны көбүтээччилэринэн хамсыы, уларыйа сылдьар сальмонелла палочкалара буолаллар. Тулалыыр эйгэҕэ, ордук тымныыга -54 кыраадыска диэри икки ый устата тыыннаах хаалар. Ыарыыны тарҕатааччыларынан кээспит биэлэр буолаллар. Ол иһин кээспит биэлэри тутатына бэтэринээрдэргэ биллэриллиэхтээх, туспа арааран үчүгэй иҥэмтэлээх окко туруоруллуохтаах, итини таһынан фосфор эбиилээх микро-макро элэмиэннэрдээх эбиликтэр бэриллиэхтээхтэр. Кээспит биэ хойуутун, убаҕаһын кытары сальмонелла палочкалара икки ый устата тахсалларын быһыытынан, ыраастаан чөкөтөн уматыллыахтаах.
Сааһыттан тутулуга суох, ордук эдэр биэлэр кээһиилэрэ 8-10 ыйдаах уулаах кэмнэригэр бэлиэтэнэр, сылгылаах хаһаайыттар биэлэрэ кээспитин эппэттэрэ – сыыһа. Биллибэккэ кээспит биэлэр атын доруобай биэлэри сутуйаллар. Кээспит биэни үөрүттэн арааран туспа далга хаайан, эмтэниллиэхтээх, үчүгэй аһылыкка туруоруллуохтаах. Кээспит сиригэр дезинфекция ыытыллыахтаах.
Ыарыыны түргэнник уонна сөптөөхтүк үмүрүтэргэ, сылгылаах хаһаайыттар ыарыыны сабаҕалаатыгыт да, олохтоох бэтэринээринэй сулууспаҕа суһаллык биллэриэхтээхтэр. Атыыр үөрүн сүүрдүбэккэ налыччы аҕала сатааҥ, тоҕо диэтэргит, сүүрэн кэлбит сылгы далга туран тоҥор, титириир, эдэр биэлэр уулара кыра буолан үксүгэр үһэрэн кээһэллэр. Сылгыны далга хоннороргутугар үчүгэй хаачыстыбалаах отунан булгуччу аһатыллар, аһыы турар сылгы тоҥмот. Тиритэн, сүүрэн кэлбит сылгыларга тутатына быһыы оҥоһуллубат, хайаан да хоннорон, сойутан баран биирдэ бэриллэр. Вакцина 4-7 ыйдаах уулаах биэлэргэ бэриллэр уонна 10-14 хонук иһинэн сэттэ ый устата дьайар иммунитет үөскүүр. Ол аата сылгылары сэтинньи-ахсынньы ыйдарга быһыллаллар.
Аны бу күһүҥҥү кэмҥэ сылгылар үөннэрин түһэрии сылгылар этэҥҥэ кыстыгы туоруулларыгар улахан суолталааҕын бары билиэх тустаахпыт. Билигин ветеринарнай аптекаларга маннык эмтэр атыыга бааллар. Быйыл бэртээхэй сайын кэлэн ааста. Сөбүгэр кураанннаата, ардах да син түстэ, от, сир аһын арааһа өлгөмнүк үүннэ. Онон быйылгы кыстыгы этэҥҥэ туоруур инибит диэн эрэллээхпит.
Саргылаана Бурнашева, Бээрийэ нэһилиэгин ветеринарнай бырааһа