Сэтинньигэ С.А. Новгородов аатынан «Айар» национальнай кыһаҕа бэчээттэнэн тахсыбыт «Дьоруой уолаттарбыт оҕо саастара уонна хорсун быһыылара» диэн кинигэҕэ анал дьайыы эпэрээссийэтигэр хорсуннук сэриилэспит саха ньургун уолаттара, Арассыыйа Дьоруойа үрдүк ааты ылбыт Александр Колесов (Нам), Алексей Неустроев (Уус Алдан), Филипп Евсеев уонна Дмитрий Егоров (Сунтаар) оҕо эрдэхтэриттэн чугас дьонноругар, доҕотторугар үтүө сыһыаннарын, хорсун санааларын туһунан тэттик кэпсээннэртэн, ахтыылартан билиэҕиҥ.
Кинигэ СӨ Ил Дархана Айсен Николаев аан тылынан аһыллар. Айсен Сергеевич: «Буойун дьоммут төрөөбүт дойдуга муҥура суох бэриниилэрэ, сахалыы сэмэй майгылара, сатабыллара, инникигэ эрэллэрэ – эһиэхэ үтүө холобур буоллун», – диэн үүнэр көлүөнэни сиэрдээх буолууга, Ийэ дойдуну таптыырга ыҥырар тылларынан түмүктээһинэ хас биирдии оҕоҕо, төрөппүккэ, учууталга иитии үлэтигэр соругу туруорар. Кинигэ ахсаана 1800 экземпляр, барыта 64 страницалаах.
Кинигэҕэ Танда хорсун уола, уус алданнар киэн туттуубут Алексей Неустроев кылааһын салайааччыта, саха тылын учуутала Марфа Ноговицына ахтыыта суруйааччы, биир дойдулаахпыт Данил Макеев чочуйан оҥоруутугар Алексей оҕо сааһын, хорсун быһыытын туһунан кылгастык, ол эрэн ааҕааччыга тиийимтиэ тылынан сырдатыллыбыт.
Алеша оҕо эрдэҕиттэн аҕыйах саҥалааҕа, сэмэйэ, холку майгыта ойууланар. Оҕо саадыгар сылдьан мас тардыһыытыгар кыайан мүһэнэн наҕараадаламмытын: «Миэхэ эт биэрдилэр», – диэн ийэтигэр этиитигэр кыра оҕо ыраас, сырдык санаата көстөр. Ыал улахан оҕото буолан кыра сааһыттан күһүнүн отоннуура, дьиэ тас үлэтин толороро, сайынын эһэтин кытта оттоһоро кэпсэнэр. Алын кылааска сылдьан тыаҕа бииргэ отоннуу тахсыбыт доҕотторун батыһыннаран биирдэ да сылдьа, көрө илик Тиит Арыы бөһүөлэгэр отонноох биэдэрэлэрин тутан кэлэ-бара 2,5 көһү хаампыттарыгар Алеша билиэн-көрүөн баҕата, доҕотторугар тылын ылыннарара арыллар.
Аармыйаҕа сулууспалаан кэлэн баран тэлгэһэҕэ анал турник оҥорон бырааттарын Диманы, Мишаны эрчийиитигэр кини бырааттарыгар кыһаллара кэпсэнэр. Уолаттар убайдарын курдук этэҥҥэ сулууспалаан кэлбиттэрэ. Аҕата Мэхээлэ эмискэ инсульт ыарыыга охтубутугар Алексей тиийэн ыарыылаабыта, өрүттэригэр көмөлөспүтэ ахтыллар. Ити курдук чугас дьонугар ураты истиҥ сыһыана Ийэ дойдуга бэриниилээх буолууга сирдээбитэ. Барыта дьиэ иһиттэн, тэлгэһэттэн саҕаланар диэн этии оруннааҕа итинтэн көстөр. Оттон «Алеша» позывнойдаах тааҥка наводчига Алексей Неустроев сэриигэ хайдах хорсун быһыыны көрдөрбүтүн үөһэттэн уһуллубут видео дойдуну тилийэ көппүтүттэн, ахтыылартан билэбит.
Саҥа кинигэни оскуола хайа баҕарар саастаах оҕотугар билиһиннэрэргэ, Дьоруойдары сырдатарга көмөлөөх, үйэтитиигэ улахан суолталаах. Дьоруойдарынан киэн туттабыт.
Елена Сыроватская, уопсас. кэрэсп.