Быйыл улууска библиотека тэриллибитэ 100 сылын туолла. Бу сыллар тухары ураты үлэлэригэр бэриниилээх специалистар аҕыйаҕа суохтар. Олортон биирдэстэрэ Анна Михайловна Аманатова быйыл төрөөбүтэ 100 сылын туолар.
Советскай-партийнай үлэһит Петр Васильевич Аммосов ийэтэ Аммосова Дария Афанасьевна Аммосова тоҕус оҕоломмута. Кини улахан кыыһа Мария Баатаҕайга Аманатовтар аймахха кэргэн тахсан икки оҕотуттан Анна Михайловна библиотекарь уонна быраата Иннокентий Михайлович милицияҕа, культура эйгэтигэр үлэлээбит. Иннокентий Михайлович уола Иннокентий Иннокентьевич культура управлениетыгар хаһаайыстыбаннай салаа сэбиэдиссэйинэн үтүө суобастаахтык үлэлиир. Кини уола Сергей Аманатов уонча сыл киин библиотекаҕа суоппарынан үлэлээбитэ. Онон быһаччы улууспут культурата сайдарыгар сыһыаннаахтар.
Анна Михайловна кыра саастааҕар төрөппүт ийэтэ өлөн, олох ыараханын барытын ааспыта. Чараҥай сэттэ кылаастаах оскуолатын бүтэрэн баран салгыы үөрэнэр кыаҕа суох буолан төрөөбүт колхоһугар кыһыннары-сайыннары үлэ арааһыгар эриллибитэ. Кыайыы буолбут сылын күһүнүгэр кыргыттары батыһан, Дьокуускайдааҕы культпросвет оскуолаҕа библиотечнай салааҕа үөрэнэ киирэн, 1949 сыллаахха бүтэрэн, биир бастакылартан идэлээх библиотекарь быһыытынан төрөөбүт дойдутугар кэлэн, 1949 сыл атырдьах ыйын 10 күнүттэн киин библиотекаҕа үлэтин саҕалаабыта. Ааҕааччылары кытта үлэлиир отделга библиотекарынан 1978 сылга диэри, салгыы 1986 сыллаахха диэри кинигэнэн хааччыйар отделга үлэлээбитэ. Кэлин оҕо библиотекатыгар техүлэһитинэн үлэлээн, үлэттэн 2000 сыллаахха уурайбыта. Онон 50 тахса сыл устата библиотекаҕа олоҕун анаабыта.
Үлэтин саҕалыырыгар библиотека сэбиэдиссэйинэн Надежда Васильевна Дегтярева, библиотекарынан Ирина Михайловна Аманатова үлэлииллэрэ. Кинини икки тыһыынча тахса кинигэлээх оҕо отделыгар библиотекарынан анаабыттар. Салгыы 1954 сылтан оройуон библиотекатыгар ааҕар саала сэбиэдиссэйинэн, 1978 сылтан кинигэнэн хааччыйар отделга редакторынан үлэлиир. Библиотека үлэтэ ымпыга-чымпыга олус элбэх. “Хара маҥнайгыттан үлэбин саҕалыырбар кинигэ фондатын сааһылааһыҥҥа, ааҕааччыларга маассабай үлэни ыытыыга ылсан үлэлээбитим”, – диэн Анна Михайловна кэпсиирэ. Маассабай үлэни ыытыыга Мүрү орто оскуолатын учууталлара, үөрэнээччилэр, комсомоллар, музей, культура дьиэтин үлэһиттэрэ биир санаанан тэрийсэллэрин, нэһилиэнньэҕэ сырдатар үлэни ыытыыга төһүү күүс буолаллара диэн ахтыытыгар суруйбута баар. Дьыл саҕаланыытыгар библиотека актыыптара диэни бары тэрилтэттэн бэрэстэбиитэллэри талан тэрийэллэр эбит, маассабай үлэ кэнниттэн «Ааҕааччы куолаһа» диэн хаһыаты оскуола үөрэнээччилэрэ оҥороллор. Аны плакаттары, көмө испииһэктэри бэлэмнээн библиотекардар ааҕааччыларга тиэрдэллэр. Ый аайы кинигэ фондатын дьаарыстаан, быыллаан, дьиэбитин сууйан-сотон, ааҕааччыларга табыгастаах усулуобуйаны тэрийэрбит, олус көхтөөхтүк, иллээхтик үлэлиирбит диэн ахтара.
1984 сылга культура дьиэтэ умайан, кинигэ фондатын чөлүгэр түһэриигэ былааннаах үлэни кинигэнэн хааччыйар отдел үлэһиттэрэ көрсүбүттэрэ. Бу үлэни тэрийиигэ отдел үлэһиттэрэ күүстээхтик үлэлээн, дьонтон, тэрилтэлэртэн, республика библиотекаларыттан киирбит кинигэлэри бары техническай хара үлэтин – нүөмэрдээн, инвентардаан, каталогка киллэрбиттэрэ. Ол түмүгэр, оройуоннай библиотека 24 тыһыынчаттан тахса кинигэни ааҕааччыларга тиксэрбиттэрэ.
Бииргэ үлэлээбит коллегалара Анна Михайловнаны үлэҕэ бэриниилээҕин, дьоҥҥо-сэргэҕэ амарах сыһыаннааҕын, дириҥ ис культуралааҕын, эдэр специалистарга холобур буолара диэн ахталлар. Кини ааҕааччы тугу интэриэһиргиирин, ханнык кинигэҕэ наадыйарын билэрэ, литератураны билэринэн Анна Михайловнаны хаама сылдьар энциклопедия диэн дэлэҕэ этиэхтэрэ дуо?
Үлэҕэ бэриниилээх библиотекары Анна Михайловнаны 1967 сыллаахха Саха сирин культуратын үлэһиттэрин III-с съеһигэр делегатынан талбыттара, ССРС культуратын туйгуна аат иҥэриллибитэ. Кини аата улуус Бочуотун кинигэтигэр киирбитэ, 1987 сыллаахха Мүрү нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо оҥорбуттара.
Анна Михайловна хара өлүөр диэри олоҕун бүтүннүү анаабыт библиотекатыгар кэлэрэ, үлэни-хамнаһы билсэрэ, сонун истэн чэпчээн үөрэн бараахтыыра. Кини оһолго түбэспэтэҕэ буоллар, өссө да уһуннук олоруоҕа хааллаҕа! Үлэҕэ-хамнаска бэриниилээхтик үлэлээбит киһи, дьон үлэтигэр көнтөрүк сыһыанын олох сөбүлээбэт этэ. Анна Михайловна талан ылбыт идэтинэн дьоҥҥо сырдыгы, кэрэни тарҕатар үлэтин олус сөбүлээн, биир тэрилтэҕэ бэриниилээхтик үлэлээбитэ да туоһулуур!
Марианна Борисова, С.С. Васильев-Борогонскай аатынан киин библиотека СБО отделын библиограба